Phách ngọt đàn say nệm khói êm.
Tiếng ta buồn nổi giữa chừng đêm.
"Canh khuya đưa khách..." Lời gieo ngọc
Mơ gái Tầm Dương thoảng áo xiêm.
Ai lạ nghìn thu, xa tám cõi,
Sen vàng như động phía châu liêm.
Nao nao khói biếc hài thương nữ;
Trở gối hoa lê rụng trắng thềm.
Vũ Hoàng Chương
Bình thơ:
1- Tiêu đề của bài thơ "Nghe Hát": là khi tác giả tham gia một buổi hát nói (hát ca trù).
2- "Phách ngọt đàn say nệm khói êm. Tiếng ta buồn nổi giữa chừng đêm.": nói lên tâm trạng của nhà thơ khi tham gia một buổi hát nói.
3- "Canh khuya đưa khách..." Trích trong câu đầu tiên của bài Tỳ Bà Hành _ Bạch Cư Dị: "Bến Tầm Dương canh khuya đưa khách"
4- "Mơ gái Tầm Dương thoảng áo xiêm" : là hình ảnh người ca nữ trong bài Tỳ Bà Hành.
5- "Nghìn thu": người con gái xa cách với tác giả tựa như người của tiền kiếp ngàn năm trước. "Tám cõi": là tám cõi trời của kinh Địa Tạng. Cả câu ý nói "người gần gang tấc mà xa nghìn trùng".
6- "Sen vàng": Trong văn chương Trung Quốc và Việt Nam, có nhiều cách diễn đạt văn học ca ngợi bàn chân con gái như "bộ bộ sinh liên hoa", "tam thốn kim liên", "sen vàng lửng thửng", "khói biếc hài thương nữ". Truyện Kiều tả bước chân Đạm Tiên "Sen vàng lãng đãng như gần như xa" (câu 190).
7- "Hài thương nữ" là đôi giầy của người ca nữ trong buổi hát. Thương nữ trong bài thơ có nghĩa là con hát, là người kỹ nữ ca hát để giúp vui thiên hạ, không phải là nữ thương nhân đi buôn bán. Chữ Thương Nữ (thời nay gọi là Nữ Ca Sĩ) trong văn chương xuất phát từ bài Tần Hoài Dạ Bạc của thi hào Đỗ Mục.
"Thương nữ bất tri vong quốc hận
Cách giang do xướng Hậu Đình Hoa"
Ông Trần Trọng Kim dịch:
"Gái ca đâu nghĩ nước nhà
Cách sông vẫn hát khúc ca Hậu Đình"
8- "Trở gối hoa lê rụng trắng thềm": Ý muốn nói tác giả qua đêm với người ca nữ đó.
9- Nói tóm lại bài thơ Nghe hát được tác giả lấy ý tưởng từ bài thơ Tỳ bà hành của Bạch Cư Dị. Và bản thân tôi cũng rất thích bài thơ Tỳ bà hành (thơ do Phan Huy Vịnh dịch).
Sông Cầu, ngày 18/8/2012
